Dostęp do informacji o środowisku i jego ochronie

Zasadą przewidzianą zarówno przez prawo polskie, jak też europejskie i międzynarodowe jest jawność informacji publicznej, w tym informacji o środowisku i jego ochronie.

Zgodnie z ustawą z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1227 ze zm.), prawo do informacji  o środowisku i jego ochronie przysługuje „każdemu” na warunkach określonych ustawą. Oznacza to każdą osobę fizyczną lub prawną, a także jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. Dostęp do informacji przysługuje niezależnie od obywatelstwa, miejsca zamieszkania, wieku i zdolności do czynności prawnych wnioskodawcy, a także niezależnie od tego, czy żądający informacji ma jakikolwiek interes prawny lub faktyczny związany z informacją lub sprawą, której informacja dotyczy.

Przez informacje o środowisku i jego ochronie należy rozumieć wiadomości o danym środowisku (jego części lub elemencie), dotyczące jego stanu, ocen, zamierzeń, co do przeznaczenia lub wykorzystania, przewidywanego oddziaływania na otoczenie i środków przeciwdziałających temu oddziaływaniu.

Szczegółowe informacje na temat zasad udostępnia informacji o środowisku zamieszczone są na stronie internetowej Centrum Informacji o Środowisku http://www.ekoportal.pl w dwóch działach:

  • Udostępnianie informacji o środowisku,
  • Publikacje - materiały szkoleniowe autorstwa Jerzego Jendrośki (red.), Magdaleny Bar i Zbigniewa Bukowskiego pt. „Dostęp do informacji o środowisku i jego ochronie” opracowanych w ramach projektu „Wzmocnienie systemu informacji o środowisku w szczególności z zakresu bezpieczeństwa biologicznego. Usługa szkoleniowa w ramach Transition Facility 2004/016-829.03.01 Nr Ref. 2004/016-829.03.01.02/P”. Poznań - Wrocław 2007.

Wspomniane powyżej materiały szkoleniowe zawierają następujące informacje:

  1. Dostęp do informacji w prawie międzynarodowym, Unii Europejskiej i krajowym  - omówienie wszystkich dokumentów prawnych dotyczących tej problematyki oraz wykaz omawianych aktów prawnych. Uwaga! Zmianie uległa podstawa prawna w związku z uchwaleniem ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1227 ze zm.).
  2. Udostępnianie informacji w prawie polskim:
    • informacje podlegające udostępnianiu,
    • podmioty uprawnione do otrzymywania informacji,
    • podmioty zobowiązane do udostępniania informacji,
    • forma żądania i udostępniania informacji,
    • terminy na udostępnianie informacji,
    • wyjątki od zasady jawności,
    • odmowa udostępniania informacji, odpowiedzialność za nieudostępnienie informacji i środki odwoławcze,
    • opłaty za udostępnianie informacji,
    • publicznie dostępne wykazy danych o dokumentach i Biuletyn Informacji Publicznej (BIP).
  3. Elektronicznie dostępne bazy danych – rodzaje baz danych i organy odpowiedzialne za ich prowadzenie oraz sposób udostępniania (bazy danych wojewody, starosty, wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, marszałka i in.).
  4. Dostęp do informacji o środowisku w ustawach szczególnych:
    • dostęp do infromacji w Prawie wodnym,
    • dostęp do informacji w ustawie o GMO,
    • dostęp do informacji w Prawie geologicznym i górniczym,
    • dostęp do informacji w ustawie o substancjach i preparatach chemicznych,
    • dostęp do informacji w ustawie o leśnym materiale rozmnożeniowym,
    • dostęp do informacji w ustawie o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji,
    • dostęp do informacji w ustawie o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym.
  5. Rodzaje informacji o środowisku gromadzone i udostępniane w poszczególnych organach i innych jednostkach – przykładowy przewodnik:
    • gmina,
    • powiat,
    • województwo – administracja samorządowa,
    • województwo – administracja rządowa,
    • Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska,
    • Minister Środowiska.
  6. Literatura uzupełniająca.

Podstawowe informacje na ten temat zawiera również broszura pt. „Masz prawo do informacji” wydana w 2008 roku przez Stowarzyszenie Pracownia na rzecz Wszystkich Istot z Bystrej w ramach projektu „Przyroda – Infrastruktura - Społeczeństwo”. Broszurę można pobrać ze strony internetowej Stowarzyszenia http://pracownia.org.pl/broszura-masz-prawo-do-informacji. Zawiera ona m.in. porady dotyczące sposobu postępowania w konkretnych przypadkach oraz wzory treści pism: (1) Wniosek o udostępnienie informacji, (2) Zażalenie na niezałatwienie sprawy w terminie, (3) Żądanie uzupełnienia decyzji, (4) Odwołanie od decyzji, (5) Skarga na działalność.

Kwestie dostępu do informacji regulują następujące akty prawne:

międzynarodowe

  • Konwencja o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska, sporządzona w Aarhus dnia 25 czerwca 1998 r. (Dz.U. z 2003 r. Nr 78 poz. 706),
  • Dyrektywa 2003/4/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2003 r. w sprawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska i uchylająca dyrektywę Rady 90/313/EWG (Dz.U. WE L 41/26 z 14.02.2003),
  • Rozporządzenie (WE) nr 1367/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 września 2006 r. w sprawie zastosowania postanowień Konwencji z Aarhus o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska do instytucji i organów Wspólnoty (Dz.U. L 264 z 25.09.2006, s. 13-19).

krajowe

  • Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 ze zm.) – informacje publiczne i informacje o środowisku,
  • Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1227 ze zm.) i jej odpowiednich aktach wykonawczych – informacje o środowisku,
  • Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. z 2001 r. Nr 112, poz. 1198 ze zm.) i wydanym na jej podstawie rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 stycznia 2007 r. w sprawie Biuletynu Informacji Publicznej (Dz.U. z 2007 r. Nr 10, poz. 68) – informacje publiczne,
  • inne ustawy szczególne (m.in. Prawo ochrony środowiska, Prawo wodne, Prawo geologiczne i górnicze).

Niezależnie od konstytucyjnego prawa dostępu do informacji o środowisku, w przypadku konkretnego postępowania administracyjnego, zgodnie z ustawą z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.), strony postępowania mają prawo dostępu do akt sprawy.

Tekst opracowano m.in. na podstawie: (1) materiałów szkoleniowych autorstwa Jerzego Jendrośki (red.), Magdaleny Bar i Zbigniewa Bukowskiego pt. „Dostęp do informacji o środowisku i jego ochronie” opracowanych w ramach projektu „Wzmocnienie systemu informacji o środowisku w szczególności z zakresu bezpieczeństwa biologicznego. Usługa szkoleniowa w ramach Transition Facility 2004/016-829.03.01 Nr Ref. 2004/016-829.03.01.02/P”. (2) broszury „Masz prawo do informacji” wydanej przez Stowarzyszenie Pracownia na rzecz Wszystkich Istot z Bystrej w ramach projektu „Przyroda – Infrastruktura - Społeczeństwo”.