Przemysł

Województwo śląskie jest powszechnie uważane za region przemysłowy. Jednak w ostatnim piętnastoleciu struktura jego gospodarki uległa znacznym przeobrażeniom. Obecnie główną gałęzią gospodarki regionu są usługi, które podobnie jak w reszcie kraju, mają największy udział w budowie PKB (63% PKB). Ich udział w ogólnej produkcji wojewódzkiej systematycznie rośnie. Udział przemysłu w PKB województwa wynosi około 34%. Najmniejsze znaczenie ma rolnictwo, które wytwarza 4% PKB, i jest to najniższy wskaźnik wśród polskich województw.

Województwo śląskie jest najsilniej uprzemysłowionym regionem w Polsce. Decyduje o tym zarówno bogata i różnorodna baza surowcowa, jak też stan zagospodarowania produkcyjnego oraz wykwalifikowana kadra pracowników. Przemysł województwa śląskiego jest zróżnicowany. Reprezentowane są tu prawie wszystkie gałęzie przemysłu wydobywczego i przetwórczego. Cechą charakterystyczną jest przewaga przemysłu ciężkiego, opartego na lokalnych surowcach, głównie złożach węgla kamiennego. Jeszcze na początku lat 90. XX w. ponad połowa pracowników przemysłowych była zatrudniona w przemyśle paliwowo-energetycznym, a w następnej kolejności: w przemyśle elektromaszynowym, metalurgicznym, spożywczym i lekkim. By sprostać wymogom gospodarki rynkowej przemysł województwa śląskiego stanął przed koniecznością restrukturyzacji. Pociągnęło to jednak za sobą określone skutki gospodarcze i społeczne, związane z likwidacją zakładów i miejsc pracy. Na przykład w ciągu kilkunastu ostatnich lat nastąpił poważny spadek zatrudnienia w górnictwie. W 2001 roku w tej branży pracowało już tylko 34% ogółu zatrudnionych w przemyśle. Zatrudnienie wzrosło natomiast w innych branżach przemysłu, np. w produkcji artykułów spożywczych i napojów, w produkcji maszyn i urządzeń, w produkcji wyrobów z metali, w produkcji wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych. W województwie wytwarza się około 90% węgla kamiennego, 83% samochodów oraz 70% stali surowej, 63% wyrobów walcowanych, 42% koksu, 20% energii elektrycznej, ponad 20% maszyn pralniczych, 14% silników elektrycznych oraz 37% tłuszczów roślinnych i 10% obuwia.

Przemysł w województwie śląskim jest rozmieszczony nierównomiernie. Największe zagęszczenie zakładów przemysłowych występuje w jego środkowej i środkowo-zachodniej części. W strefie tej wyróżnia się dwa okręgi przemysłowe – górnośląski i rybnicki. Oba okręgi są ze sobą ściśle powiązane pod względem produkcyjnym. Górnośląski Okręg Przemysłowy (GOP) obejmuje centralną, najbardziej zurbanizowaną część województwa. Cechuje się silnym zagęszczeniem zakładów przemysłu paliwowo-energetycznego, metalurgicznego i elektromaszynowego. Największymi ośrodkami przemysłowymi są: Katowice, Ruda Śląska, Gliwice, Dąbrowa Górnicza, Sosnowiec, Bytom i Zabrze. Przemysł Rybnickiego Okręgu Węglowego (ROW) charakteryzuje się wysokim zatrudnieniem w górnictwie. Z tego okręgu pochodzi 30% krajowego wydobycia węgla kamiennego. Jednak na miejscu wykorzystuje go tylko jedna elektrownia i jedna koksownia. Struktura gałęziowa przemysłu jest więc w obecnej sytuacji niekorzystna, a jej ewentualna zmiana pociągałaby za sobą konieczność budowy nowych zakładów oraz przekwalifikowania pracowników. Głównymi ośrodkami są: Rybnik i Jastrzębie Zdrój. Inne znaczące ośrodki na mapie gospodarczej województwa to: Częstochowa, Bielsko-Biała i Zawiercie.