Województwo śląskie charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem środowiska geograficznego. Występują tu zarówno góry, jak i obszary wyżynne i nizinne. Biorąc pod uwagę podział fizycznogeograficzny J. Kondrackiego, województwo śląskie znajduje się w obrębie trzech prowincji: Niżu Środkowoeuropejskiego, Wyżyn Polskich oraz Karpat Zachodnich z Podkarpaciem. Szczegółowy podział fizycznogeograficzny przedstawia poniższa tabela.

Regionalizacja fizycznogeograficzna województwa śląskiego (wg Kondrackiego, 1998)

Centralną część województwa stanowi Wyżyna Śląska. W podłożu Wyżyny Śląskiej znajduje się niecka wypełniona węglonośnymi skałami karbońskimi. Od południa nasunięte są na nią płaszczowiny karpackie, a od północy i wschodu zalegają na niej skały osadowe triasu i jury, które tworzą charakterystyczne ostańcowe wzgórza. Ukształtowanie powierzchni jest zróżnicowane, maksymalne wysokości dochodzą do 400 m n.p.m. (góra św. Anny).

Na północ i północny wschód od Wyżyny Śląskiej znajdują się pozostałe dwa makroregiony Wyżyny Śląsko-Krakowskiej: Wyżyna Woźnicko-Wieluńska i Wyżyna Krakowsko-Częstochowska. W obrębie Wyżyny Woźnicko-Wieluńskiej wyróżnia się trzy pasma wzniesień będące progami bardziej odpornych skał triasu i jury o przebiegu północny zachód - południowy wschód. Pomiędzy wzniesieniami znajdują się obniżenia stanowiące doliny rzeczne: Liswarty i Prosny oraz Warty. Mimo dużego zróżnicowania ukształtowania powierzchni, teren nie przekracza maksymalnie 350 m n.p.m. (część południowa Progu Woźnickiego), a średnie wysokości mieszczą się w granicach 220-300 m n.p.m.

W obrębie makroregionu Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, na terenie województwa śląskiego znajduje się tylko Wyżyna Częstochowska. Zbudowana jest z wapieni górnojurajskich, które tworzą na powierzchni charakterystyczne ostańce skalne. Pomiędzy wzniesieniami znajdują się płaskie doliny rzeczne wypełnione piaskami, w których wody płyną tylko okresowo, co związane jest z budową geologiczną. Występuje tu też duża ilość jaskiń i innych form krasowych. Maksymalne wysokości dochodzą do ponad 500 m n.p.m., a średnio mieszczą się w granicach 300-400 m n.p.m.

Z kolei od północy i zachodu Wyżynę Śląską otaczają obszary będące częścią Niziny Śląskiej. Nizina Śląska jest rozległą równiną, która rozciąga się po obu stronach Odry. Obszar ten znajdował się kiedyś pod wpływem działalności lodowca, przez co obecnie znajdujemy tu liczne formy polodowcowe. Klimat należy do najcieplejszych w Polsce -zima jest krótka, a lato suche i ciepłe. Jednak pomimo niskich opadów w obrębie samej niziny, występują tam liczne wezbrania i powodzie, spowodowane wysokimi opadami w górach, skąd wypływa część zasilających Odrę rzek. Dzięki korzystnym warunkom klimatycznym i glebowym Nizina Śląska stała się jednym z najważniejszych rejonów rolniczych w kraju.

Na północny wschód od Wyżyny Śląsko-Krakowskiej położona jest Wyżyna Małopolska, w obrębie której na terenie województwa śląskiego znajdują się Wyżyna Przedborska oraz Niecka Nidziańska. Wyżyna Przedborska zbudowana jest ze skał kredy, jury i triasu, przykrytych w niektórych miejscach - głównie w obniżeniach - utworami polodowcowymi. Region ten ma charakter przejściowy między krajobrazami nizin i wyżyn. Wysokości sięgają tu przeważnie do 300 m n.p.m. i tylko w niewielu miejscach nieznacznie je przekraczają.

Niecka Nidziańska jest obniżeniem pomiędzy Wyżyną Krakowsko-Częstochowską a Wyżyną Kielecką. Jest ona bardzo zróżnicowana litologicznie - budują ją piaskowce, wapienie, iły, gipsy i lessy - a co za tym idzie, również glebowo. Wyżyna Miechowska - część Niecki Nidziańskiej w obrębie województwa śląskiego - jest prawie w całości pokryta lessem, dzięki czemu są tam bardzo urodzajne gleby, a obszar ten ma charakter typowo rolniczy z niewielkimi płatami lasów.

Fragment południowo-zachodniej części województwa śląskiego w rejonie Zebrzydowic stanowi Kotlina Ostrawska. Jest ona obniżeniem, w podłożu którego znajdują się skały karbońskie z węglem kamiennym, a na nich położone są skały osadowe przykryte utworami polodowcowymi. Ukształtowanie powierzchni ma charakter częściowo równinny, a częściowo pagórkowaty, przy czym wysokości nie osiągają 300 m n.p.m.

Od wschodu z Kotliną Ostrawską graniczy Kotlina Oświęcimska. Środkową jej część stanowi Dolina Górnej Wisły, w obrębie której można spotkać piaszczyste terasy zalewowe z niewielkimi wydmami oraz charakterystyczną, bardzo dużą ilość mniejszych i większych stawów hodowlanych. Na północ od doliny Górnej Wisły rozciąga się Równina Pszczyńska. Na jej powierzchni zalegają utwory czwartorzędowe o grubości do 40 m. Jest to piaszczysta równina pokryta w znacznej mierze przez lasy zwane Lasami Pszczyńskimi. Wysokości sięgają tu maksymalnie 270 m n.p.m. Natomiast na południe od Doliny Górnej Wisły rozciąga się Podgórze Wilamowickie. Wznosi się ono o 30-70 m ponad dna dolin dopływów Wisły. Na powierzchni występują tu utwory czwartorzędowe przykryte lessem lub innym materiałem pylastym. Dzięki temu wytworzyły się w tym miejscu dobre gleby, co sprzyja rozwojowi rolnictwa.

Na południe od pasa kotlin rozciąga się pas pogórzy. W obrębie województwa śląskiego znajduje się Pogórze Śląskie - część Pogórza Zachodniobeskidzkiego. Pogórze Śląskie zbudowane jest głównie ze skał fliszowych. Wysokości sięgają tu maksymalnie do 520 m n.p.m., a przeciętne wahają się w granicach 280-450 m n.p.m. Charakterystycznymi formami są tu stożki napływowe, tworzone przez rzeki wypływające z gór na bardziej równinne tereny, np. Wisłę, Brennicę i Sołę. Południową część województwa śląskiego zajmuje makroregion Beskidy Zachodnie. Zbudowane są one przede wszystkim z różnych rodzajów piaskowców, a ich wysokości mieszczą się w granicach 700-1750 m n.p.m. W zależności od wysokości poszczególnych pasm górskich wchodzących w skład Beskidów Zachodnich, wyróżnia się tu od dwóch do pięciu pięter krajobrazowych: pogórskie, dolnoreglowe, górnoreglowe, subalpejskie i alpejskie. W obrębie tej jednostki, a dokładniej w obrębie Beskidu Żywieckiego, znajduje się europejski dział wodny rozdzielający dorzecze Wisły od dorzecza Dunaju.

Materiał strony opracowano 15 stycznia 2004 r. Autor: Dorota Serwecińska.