Wody

Polska i obszary przylegające do niej są zaliczane do ubogich w zasoby wodne. Pod względem zasobności w wodę Polska wśród krajów europejskich znajduje się w trzeciej dziesiątce państw ze średnią roczną sumą opadów atmosferycznych około 600 mm, parowaniem wynoszącym ok. 425 mm i średnim odpływem wód wynoszącym około 180 mm w roku. W przeliczeniu na wartości bezwzględne, zasilanie z opadów atmosferycznych stanowi około 187 km³ wody (około 5 km³ wody dodatkowo dopływa rzekami z zagranicy). Po stronie rozchodów dominują różne formy parowania, na które przypada około 133 km³ wody. Odpływ stanowi blisko 59 km³ wody. Najważniejszym zatem źródłem zaspokojenia potrzeb wodnych w Polsce są wody powierzchniowe i podziemne, a stałe zapasy wody powierzchniowej szacowane są na około 37 km³ przy wielkości retencji gruntowej na poziomie 76 km³. Istotną pozycję w bilansie wodnym kraju stanowi pobór wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności obliczony na ponad 11 km³, z czego prawie 8 km³ przeznacza się na cele produkcyjne, ponad 2 km³ – na zapewnienie funkcjonowania sieci wodociągowej, a około 1 km³ – na nawodnienia w rolnictwie i leśnictwie oraz uzupełnianie stawów rybnych.

Województwo śląskie odznacza się znacznym zróżnicowaniem topograficznym, co bezpośrednio wpływa na urozmaicenie powierzchniowej sieci hydrograficznej, natomiast budowa geologiczna warunkuje występowanie wód podziemnych. Powierzchnia tej jednostki administracyjnej wynosi nieco ponad 12 tys. km² i zamieszkuje ją 4,8 mln osób, z czego większość skoncentrowana jest w środkowej części obejmującej Górnośląski Okręg Przemysłowy. Obszar ten należy do najbardziej antropogenicznie przeobrażonych terenów Polski. Głównym powodem tych zmian jest eksploatacja surowców mineralnych oraz bardzo duża koncentracja ludności. Znaczny stopień urbanizacji i uprzemysłowienia pociągnął za sobą ogromne zmiany w środowisku przyrodniczym, między innymi także w stosunkach wodnych.

Proporcjonalnie w stosunku do terytorium całego kraju, województwo śląskie jako jednostka administracyjna stanowiąca zaledwie ok. 4% jego powierzchni, jawi się jako obszar z udziałem akwenów wodnych rzędu 18 tys. ha, co stanowi ok. 1,5% powierzchni ogólnej. Składają się na nie cieki powierzchniowe wraz z rowami i kanałami oraz zbiorniki wód stojących.

Województwo śląskie znajduje się w przeważającej części w zlewisku Morza Bałtyckiego, a tylko z niewielkiego fragmentu (24,2 km²) na południu tej jednostki administracyjnej wody odprowadzane są do Morza Czarnego przez dopływy Skaliczanki tj. Czadeczkę wraz z Kężelką i niewielkie ich dopływy. Czadeczka uchodzi następnie do Skaliczanki wpadającej do rzeki Wag – lewostronnego dopływu Dunaju, który znajduje ujście w wodach Morza Czarnego. W tamtych okolicach przebiega tzw. europejski dział wodny, który dalej, na pewnym odcinku, pokrywa się z linią graniczną pomiędzy Polską i Słowacją, a rozdziela zlewisko Morza Bałtyckiego od zlewiska Morza Czarnego (rys. 1). Przez pozostałą, chociaż nieporównywalnie większą część województwa śląskiego, przebiega z południa na północ dział wodny między dorzeczami Wisły i Odry, który na wielu odcinkach Wyżyny Śląskiej jest trudny do wyznaczenia (zwłaszcza na terenach zabudowanych). Południowo-wschodnia oraz środkowo-wschodnia część województwa, znajdują się w obrębie dorzecza Wisły. Natomiast zachodnie oraz północne jego tereny należą do dorzecza Odry. Dorzecze Wisły zajmuje nieco mniejszy obszar niż dorzecze Odry.

Ryc.1. Wody powierzchniowe na obszarze województwa śląskiego (rysunek autorów): 1 – europejski dział wodny, 2 – dział wodny I rzędu między dorzeczem Wisły i dorzeczem Odry, 3 – obszar należący do dorzecza Wisły (zlewisko Morza Bałtyckiego), 4 – obszar należący do dorzecza Odry, 5 – obszar należący do dorzecza Dunaju (zlewisko Morza Czarnego).

Materiał strony opracowano 24 czerwca 2008 r. Autor opracowania: dr hab. Mariusz Rzętała, dr Robert Machowski.