Czerwona lista gatunków Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów   Czerwona lista gatunków Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów

Gwałtowne ubywanie gatunków i napływające informacje o zagrożeniu wielu roślin i zwierząt skłoniły Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (ang. IUCN) do utworzenia w 1949 roku Komisji Gatunków Wymierających (ang. Species Survival Commission). Zadaniem tej komisji jest gromadzenie danych o gatunkach zagrożonych, sporządzanie ich wykazów, opracowywanie kryteriów oceny zagrożenia gatunków, inicjowanie badań nad biologią i ekologią gatunków zagrożonych oraz przyczynami ich zaniku. Pierwsza lista, sporządzona przez Komisję Gatunków Wymierających w 1949 roku, zawierała 13 gatunków ptaków i 14 gatunków ssaków szczególnie zagrożonych wyniszczeniem. W następnych latach komisja sporządzała kolejne, coraz dłuższe listy zwierząt rzadkich i ginących. Ostatnia książkowa wersja listy zagrożonych zwierząt (1996 IUCN Red List of Threatened Animals. Ed. by Baillie J. and Groombridge B. IUCN, 1996) zawierała 8 615 gatunków, w tym 639 wymarłych. Została ona udostępniona w internecie na stronie UNEP World Conservation Monitoring Centre (Centrum Monitoringu Ochrony Ziemi i Programu Środowiskowego Organizacji Narodów Zjednoczonych). Ostatnia książkowa wersja listy zagrożonych roślin (1997 IUCN Red List of Threatened Plants. Ed. by Walter K. S. and Gillett H. J. IUCN, 1998) zawierała 33 798 gatunków (12,5% flory światowej), w tym 380 wymarłych. W roku 1963 została opracowana przez Sir Petera Scotta, przewodniczącego Komisji Gatunków Wymierających, koncepcja czerwonej księgi gatunków zagrożonych (ang. Red Data Book). Pierwsza czerwona księga została opublikowana w roku 1966 i poświęcona była wyłącznie ssakom. Pierwsza czerwona księga roślin okrytonasiennych została opublikowana w 1971 roku i zawierała opis statusu 118 gatunków. Wzrastająca liczba gatunków zagrożonych skłoniła IUCN do publikowania czerwonych list i rezygnacji z opracowywania czerwonych ksiąg. Najnowsza czerwona lista (2000 IUCN Red List of Threatened Species. Comp. by Hilton-Taylor C. IUCN, 2000) składa się z części drukowanej, zawierającej analizę zagrożenia gatunków, oraz płyty CD z pełną bazą danych o gatunkach. Lista zawiera 18 276 taksonów, w tym 816 wymarłych. Wykaz zwierząt obejmuje 10 487 taksonów, w tym 726 wymarłych, a wykaz roślin - 7 789 taksonów, w tym 90 wymarłych. Wersja elektroniczna tej listy, aktualizowana raz w roku, dostępna jest na stronie internetowej IUCN. Wersja drukowana czerwonej listy, zawierająca analizy bieżąco opracowywanej czerwonej listy, ma być publikowana co 5 lat. Więcej informacji o programie czerwonych list Species Survival Commission IUCN można uzyskać, pisząc na adres IUCN. Wśród roślin zamieszczonych na najnowszej czerwonej liście IUCN (2000) odnaleźć można zaledwie jeden gatunek, który występuje również na terenie województwa śląskiego - modrzew europejski, w odmianie polskiej.

Wykaz gatunków roślin występujących w województwie śląskim zamieszczonych w Czerwonej liście gatunków zagrożonych IUCN (2000)

Najnowsza czerwona lista nie uwzględniła 9 gatunków, występujących w województwie śląskim, które były zamieszczone w ostatniej książkowej wersji listy zagrożonych roślin IUCN (1997): fiołka żółtego sudeckiego (kategoria I), goryczuszki czeskiej (R), kruszczyka połabskiego (V), mieczyka drobnokwiatowego (Ex), przytulii krakowskiej (V), tłustosza pospolitego dwubarwnego (E), tocji alpejskiej (R), tojada mocnego (V) i warzuchy polskiej (Ex/E).

Wykaz gatunków bezkręgowców występujących w województwie śląskim zamieszczonych w Czerwonej liście gatunków zagrożonych IUCN (2000)

Spośród bezkręgowców znajdujących się na czerwonej liście IUCN (2000), w województwie śląskim odnotowano dotychczas 23 gatunki. W prowadzonych ostatnio inwentaryzacjach nie potwierdzono obecności 5 gatunków, które obecnie uznawane są za zanikłe: pływaka szerokobrzegiego, nadobnicy alpejskiej, niepylaka apollo, żagnicy zielonej oraz skójki gruboskorupkowej. Pięć kolejnych gatunków nie ma rozpoznanego statusu - są to: Graphoderus bilineatus, gładyszek mrowiskowy, Harpagoxenus sublaevis, barczatka borówczanka i poczwarówka zwężona. Potwierdzono natomiast obecność 13 gatunków.

Wykaz gatunków kręgowców występujących w województwie śląskim zamieszczonych w Czerwonej liście gatunków zagrożonych IUCN (2000)

W województwie śląskim występuje obecnie 30 gatunków kręgowców zamieszczonych na czerwonej liście IUCN (2000). Nie potwierdzono obecności 4 gatunków, które niegdyś były notowane na tym terenie, a obecnie uznawane są za zanikłe lub prawdopodobnie zanikłe (minóg rzeczny, jesiotr zachodni, głowacica oraz suseł moręgowany). Na terenie województwa, na Wyżynie Częstochowskiej, stwierdzono ponadto występowanie innego gatunku - podkowca dużego (jedno z 4 krajowych potwierdzeń), który w pobliżu południowych kresów naszego kraju osiąga północną granicę swojego zasięgu. Nietoperz ten w klasyfikacji IUCN posiada kategorię LR/nt.

Materiał strony opracowano 30 września 2002 roku. Autorzy opracowania: J. B. Parusel, A. M. Miszta, A. Wower.